Motto to znajduje się na drzwiach kaplicy na Tatrzańskim Symbolicznym Cmentarzu pod Osterwą (Tatry Słowackie), który jest największym miejscem pamięci osób, które zginęły w górach.
Wszystkim miłośnikom gór przedstawiamy bliżej kilka innych miejsc pamięci: Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem i miejsce pamięci utworzone przy Sanktuarium Maryjnym na Wiktorówkach.

Tatrzański Symboliczny Cmentarz pod Osterwą(słow. Tatranský symbolický cintorín)

Cmentarz położony jest w przepięknym miejscu – w limbowym lesie, na wzniesieniu nad Popradzkim Stawem i u stóp Osterwy. Pomysłodawcą i założycielem Cmentarza był czeski taternik i malarz Otakar Štáfl. Projekt tego miejsca powstał już w 1922 r., natomiast otwarto go w sierpniu 1940 roku. Pierwotnym celem twórcy było zgromadzenie tablic rozsianych po Tatrach, ustawianych przez bliskich osób, które poniosły śmierć w górach. Później dołączano tam nowe; aktualnie (2018 r.) znajduje się 378 tablic, na których wygrawerowanych jest 498 nazwisk słynnych taterników, himalaistów, ale też dużo osób nieznanych szerzej.

Tatrzański Symboliczny Cmentarz pod Osterwą

Na jednej ze skał, zwanej Skałą Himalaistów, znajdują się tablice poświęcone pamięci czołowych polskich wspinaczy, m.in.: legendzie polskiego i światowego himalaizmu­ Jerzemu Kukuczce. Zdobył on, jako drugi człowiek na Ziemi Koronę Himalajów i Karakorum. Zginął na wysokości 8 300 metrów 24 października 1989 podczas wejścia na Lhotse. Jego ciała nigdy nie odnaleziono…
Jest obok tablica Wandy Rutkiewicz, która jako pierwsza Europejka zdobyła w 1978 Mount Everest, a w 1986 jako pierwsza Polka K2. Zaginęła w 1992 podczas ataku szczytowego na Kanczendzongę. Jej ciała nie odnaleziono…
Jest też tablica poświęcona pamięci Piotra Morawskiego, zdolnego chemika i utalentowanego himalaisty, zdobywcy 6 ośmiotysięczników. Piotr Morawski, w 2006 roku podczas wyprawy na Annapurnę, już po wejściu na wysokość 8100 m, zawrócił, żeby pomóc tybetańskiemu himalaiście dotkniętemu ślepotą górską. Zginął 8 kwietnia 2009 na Dhaulagiri, tam też został pochowany.

Na tej samej ścianie znajduje się tablica Macieja Berbeki i Tomasza Kowalskiego. W 2013 r. najpierw przeżywaliśmy ogromną euforię – sukces! Oto czwórka ”naszych” himalaistów zdobywa szczyt Broad Peak. Potem z wielkim niepokojem śledziliśmy dramatyczne doniesienia z akcji ratunkowej, a właściwie poszukiwawczej, oto bowiem dwójka z nich zaginęła. 6 marca 2013 r. zostają uznani za zaginionych. Tomasz Kowalski został pochowany w Karakorum, ciała Macieja Berbeki nie odnaleziono.

Ale to nie Himalaje, tylko Tatry pochłonęły najwięcej ofiar. Przechodząc ścieżkami pod Osterwą znajdujemy tablice z nazwiskami związanymi z pierwszymi eksploracjami i wypadkami, które wydarzyły się bardzo niedawno.

Mają swoją tablicę Mieczysław Karłowicz, który zginął 8 lutego 1909 roku przysypany lawiną śnieżną u stóp Małego Kościelca i Jan Długosz – charyzmatyczny taternik, ratownik górski, autor wielu nowych przejść, prekursor nowatorskich technik wspinaczkowych, literat. Zginął podczas prowadzenia szkolenia dla żołnierzy 2 lipca 1962 r. wskutek upadku z grani Zadniego Kościelca. Jest też tablica upamiętniająca bardzo zdolnego i zasłużonego dla rozwoju taternictwa Wiesława Jana Stanisławskiego oraz jego partnera wspinaczkowego Witolda Wojnara.
Tablicą uczczono również Władysława Cywińskiego, ratownika, przewodnika i autora przewodników po Tatrach. Zginął 12 października 2013 r. podczas samotnej wspinaczki w Dolinie Złomisk.

Poruszająca jest też tablica z listą ofiar jednej z największych tragedii tatrzańskich, jaka miała 20 stycznia 1974 roku. W lawinie, która zeszła Żlebem spod Przełęczy nad Skokiem zginęło 12 z przysypanych 24 osób. Byli to uczestnicy kursu narciarskiego ze słowackiego Technikum Budowlanego, m.in. nauczyciel i jego 12-letni syn.

Tablice na skałach pod Osterwą są też świadkami tragicznych wydarzeń z dziejów tatrzańskiego ratownictwa.

Niedaleko kaplicy ma „swoje” miejsce Klemens Bachleda –zwany „Orłem Tatr”. Zginął 6 sierpnia 1910 roku. Wbrew decyzji kierownika wyprawy ratunkowej pośpieszył na ratunek taternikom uwięzionym w skale, w rejonie Małego Jaworowego.
Jest i tablica poświęcona Wawrzyńcowi Żuławskiemu, który poniósł śmierć w Alpach w 1957 r. podczas bardzo niebezpiecznej akcji ratunkowej. Szukał zaginionego przyjaciela Stanisława Grońskiego i dwójki jego towarzyszy z Jugosławii.
Dramatyczny przekaz mają tablice poświęcone ofiarom głośnej tragedii zespołu śmigłowca TOPR, zginęli wówczas: Bogusław Arendarczyk, Janusz Rybicki, Stanisław Mateja Torbiarza i Janusz Kubica. Katastrofa miała miejsce w Dolinie Olczyskiej, 11 sierpnia 1994 roku.
I podobne emocje przy tablicy Marka Łabunowicza („Maja”) i Bartłomieja Olszańskiego – młodych ratowników, którzy zginęli 30 grudnia 2001 roku w trakcie akcji ratunkowej pod Szpiglasową Przełęczą.

Wiele tablic nosi nazwiska osób bliżej nam nieznanych, umieszczone są tutaj przez rodziny, którzy w ten sposób chcą zostawić jakiś ślad po swoich najbliższych.
Opis trasy (mapa, dojazd i inne przydatne informacje): Tatrzański Cmentarz Symboliczny pod Osterwą

Tatrzański Cmentarz Symboliczny pod Osterwą

Miejsce Pamięci na Wiktorówkach

“Pamiętam – Tęsknię – Czekam” – to motto “Miejsca Pamięci przy Kaplicy Matki Bożej Jaworzyńskiej na Wiktorówkach”. Na dwupoziomowym murze znajduje się 119 tablic, które upamiętniają tych, którzy zginęli w górach, ale też osoby, które zmarły śmiercią naturalną, ale ściśle związane z górami.
Pierwsza tablica pojawiła się tutaj w 1992 r., poświęcona była pamięci Władysława Klamerusa (1956-1992), zakopiańskiego artysty i niepełnosprawnego taternika. Wśród upamiętnionych tutaj znanych osób są m.in.:
Jerzy Hajdukiewicz – taternik, alpinista, ratownik, lekarz
Piloci śmigłowca „Sokół”, który uległ katastrofie w Dolinie Olczyskiej w sierpniu 1994 roku – Stanisław Mateja i Janusz Kubica oraz piloci Bogusław Arendarczyk i Janusz Rybicki
Ratownicy Marek Łabunowicz („Maja”) i Bartłomiej Olszański, którzy zginęli 30 grudnia 2001 roku w trakcie akcji ratunkowej pod Szpiglasową Przełęczą.
Wojciech Marczułajtis (1942-2014) – taternik, ratownik, przewodnik tatrzański, instruktor narciarski i snowboardowy
Maciej Berbeka
(1954-2013) – taternik, alpinista, himalaista, przewodnik,
Władysław Cywiński (1939-2013) – polski taternik, przewodnik tatrzański, alpinista, autor szczegółowych przewodników po Tatrach.
Andrzej Zawada (1928 – 2000) – sejsmolog, himalaista, kierownik wielu wypraw wysokogórskich, m.in. wyprawy, która dokonała pierwszego zimowego wejścia na Mount Everest w 1980 r.

Wiktorówki - tablice pamiątkowe poświęcone taternikom, ratownikom górskim i innym, którzy zginęły w górach

Od 2017 r., w pierwszą niedzielę listopada o godz. 11.00 odprawiana jest msza św. w intencji tych co zginęli w Tatrach w ostatnim roku oraz tych, których tablice znajdują się w Miejscu Pamięci. Uroczystość odbywa się z inicjatywy ratowników TOPR oraz o.o. Dominikanów na Wiktorówkach i ma podobny charakter, jak ta mająca miejsce na Symbolicznym Cmentarzu pod Osterwą.

Opis trasy (mapa, dojazd i inne przydatne informacje): Gęsia Szyja, Rusinowa Polana i Wiktorówki

Wiktorówki - tablice poświęcone taternikom i innym osobom, które zginęły w górach, zdj. Waldemar Rusek

Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem

Cmentarz założony został w drugiej połowie XIX w. przez księdza Józefa Stolarczyka pierwszego proboszcza zakopiańskiego. Znajduje się tutaj około 500 grobów, w tym 250 zasłużonych osób dla Zakopanego i Tatr. Przed cmentarzem stoi zabytkowy kościółek p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej – najstarszy drewniany kościół w Zakopanem (1847–1852 r.).
Nazwa cmentarza pochodzi od nazwiska darczyńcy ziemi, na której jest zlokalizowany, Jana Pęksy.

Autorką zdjęć jest Renka Ferenc – Przewodnik Beskidzki

Spoczęli tu m.in.:
Tytus Chałubiński – lekarz, przyrodnik, popularyzator turystyki tatrzańskiej oraz Zakopanego, prekursorów polskiego klimatolecznictwa, jego staraniem Zakopane zyskało pod koniec XIX w. status kurortu klimatycznego wspomagającego leczenie chorób płucnych. Na jego cześć nazwano przełęcz w Tatrach – „Wrota Chałubińskiego”.
Jan Długosz – charyzmatyczny taternik, autor wielu nowych przejść, prekursor nowatorskich technik wspinaczkowych. Zdobył uznanie zarówno w środowisku taterników, jak i alpinistów – zasłynął m.in. przejściem, symbolicznej wśród alpinistów, ściany Petit Dru i udziałem w pierwszym przejściu środkowego filara Frêney. Był także literatem, ratownikiem górskim i szkoleniowcem. Zginął właśnie podczas prowadzenia szkolenia dla żołnierzy 2 lipca 1962 r. wskutek upadku z grani Zadniego Kościelca w Tatrach Wysokich.
Władysław Hasior – rzeźbiarz, malarz, scenograf związany z Podhalem. W Zakopanem znajduje się jego galeria.
Kornel Makuszyński – poeta, pisarz (autor m.in. Szatana z siódmej klasy, Awantury o Basię, Panny z mokrą głową, i serii o przygodach Koziołka Matołka). W Zakopanem znajduje się jego muzeum.
Stanisław Marusarz – słynny skoczek narciarski, czterokrotny olimpijczyk, siedmiokrotny uczestnik narciarskich mistrzostw świat, kurier tatrzański, trener i propagator sportu.
Helena Marusarzówna – siostra Stanisława, utalentowana narciarka, uczestniczka ruchu oporu, została zamordowana przez Gestapo.
Władysław Orkan – pisarz okresu Młodej Polski, związany z Gorcami (mieszkał w Porębie Wielkiej – w willi „Orkanówka”).
Zofia i Witold Paryscy – autorzy „Wielkiej encyklopedii Tatrzańskiej”, ale też taternicy, przewodnicy tatrzańscy, Zofia została pierwszą ratowniczką TOPR i pierwszą kobietą przewodnikiem tatrzańskim.
Kazimierz Przerwa-Tetmajer – polski poeta, nowelista, powieściopisarz, przedstawiciel Młodej Polski, zafascynowany góralskim folklorem napisał cykl opowieści „Na skalnym Podhalu” i epopeję tatrzańską „Legenda Tatr”.
Sabała – właśc. Jan Krzeptowski, słynny gawędziarz i pieśniarz, honorowy przewodnik tatrzański, myśliwy. Towarzyszył Tytusowi Chałubińskiemu i Stanisławowi Witkiewiczowi w tatrzańskich wyprawach. Przez Witkiewicza został nazwany „Homerem Tatr”.
Ks. Józef Stolarczyk – jeden z najlepszych taterników swojej epoki (jego największe osiągnięcia to, m.in. pierwsze wejście na Baranie Rogi, ósme wejście na Gerlach, trzecie wejście na Lodowy Szczyt. Jeden ze współzałożycieli Towarzystwa Tatrzańskiego, spopularyzował Zakopane jako letnisko.

Cmentarz na Pęksowym Brzysku

Cmentarz na Pęksowym Brzysku
Oprócz Tatrzańskiego Symbolicznego Cmentarza pod Osterwą w Tatrach utworzono kilka innych miejsc pamięci: Symboliczny Cmentarz Ofiar Tatr Zachodnich (słow. Symbolický cintorín) w Dolinie Żarskiej,  w Kotle Łomniczki w Karkonoszach znajduje się Symboliczny Cmentarz Ofiar Gór, natomiast w Małej Fatrze ­ Cmentarz Ofiar Gór.